Welzijn en Zorg

Dit onderdeel bespreekt de stapeling of samenloop van regelingen in het sociaal domein die de gemeente uitvoert, zowel per inwoner als per huishouden. Deze regelingen zijn onder te verdelen in de domeinen zorg, inkomen, werk en jeugd.

In totaal waren er in 2020 57.000 cliëntrelaties van inwoners met de gemeente (van alle Nijmegenaren op 1 januari 2021). Daarbij gaat het om ruim 31.500 inwoners, oftewel 18% van de bevolking (net als 2019 en 2018). Gekeken naar zelfstandige huishoudens (exclusief bewoners van verpleeghuizen en verkamerde panden) gaat het om zo'n 23.000 huishoudens. Dat is 30% van de zelfstandige huishoudens, net als in 2019 en 2018. 4,5% van de huishoudens (zo'n 3.400) zijn kwetsbaar te noemen; deze huishoudens maken gebruik van 5 of meer regelingen.

Naast gemeentelijke regelingen kent het sociaal domein regelingen die de landelijke overheid uitvoert. Het gebruik van deze regelingen is voor de gemeente niet op persoonsniveau beschikbaar. Daarom blijven deze regelingen buiten beschouwing in de analyses over de stapeling van regelingen. Onderstaand wel de kerncijfers rond de landelijke regelingen:

• Zorg uit de Zorgverzekeringswet werd in 2020 door 86% van de Nijmegenaren gebruikt (bron: Vektis Zorgspiegel Gemeenten). Het ging meestal om bezoek aan de huisarts (76%), farmaceutische zorg (65%) of bezoek aan een medisch specialist (51%). 6% van de Nijmegenaren maakte gebruik van de geestelijke gezondheidszorg. De cijfers over 2021 zijn (in het voorjaar van 2022) nog onvoldoende betrouwbaar.
• De Wet langdurige zorg werd in 2021 door 2% de Nijmegenaren gebruikt (bron: Vektis Zorgspiegel Gemeenten). In 2020 ging het ook om 2%.
• Een uitkering arbeidsongeschiktheid (Wao/Wia/Wajong/Waz) was in 2021 voor 7.900 Nijmegenaren van toepassing (bron: CBS). In 2020 ging het om 7.750 inwoners.
• Het aantal WW-uitkeringen is eind 2021 2.000 . Het aantal WW-uitkeringen is overigens niet hetzelfde als het aantal mensen in de WW. Sommige WW-ontvangers krijgen vanuit meerdere afgelopen banen WW. Het aantal WW-ontvangers is doorgaans enkele 100-en lager dan het aantal WW-uitkeringen. Kijk voor meer informatie in het programma werk en inkomen (zie menu bovenaan).

Onderstaande figuur geeft een beeld van regelingen in het sociaal domein die de gemeente uitvoert en het gebruik daarvan. Meest gebruikt zijn regelingen in het domein inkomen (17.320 cliënten), gevolgd door het domein zorg (15.030 cliënten). Op afstand volgen regelingen rond jeugd (6.240 cliënten) en werk (3.240 cliënten). De afzonderlijke cliënten per regeling tellen niet op tot het totaal aantal cliënten in ieder domein, omdat het per regeling kan gaan om deels dezelfde cliënten.

Figuur: Aantal cliënten per regeling sociaal domein
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2021 (regelingengebruik over 2020 en inwoner op 1-1-21)

Kijk voor meer informatie over cliëntgroepen en ontwikkelingen rond regelingen inkomen en werk in het programma werk en inkomen (zie menu bovenaan).  Kijk voor meer informatie over cliënten en ontwikkelingen rond zorgregelingen voor volwassenen in het onderdeel wmo en stips, sociale wijkteams en regieteams (zie menu links) en voor jongeren in het onderdeel jeugdhulp (zie menu links). Kijk voor meer informatie over cliënten en ontwikkelingen rond regelingen rond onderwijs in het programma onderwijs (zie menu bovenaan).

70% van de (zelfstandige) huishoudens gebruikt géén sociale regelingen (net als in 2019 en 2018), bij 30% is dat wel het geval (zo'n 23.200 huishoudens). Binnen deze huishoudens is sprake van een sterke stapeling van regelingen. Onderstaande figuur laat zien dat 27% van alle cliëntrelaties met de gemeente te herleiden zijn tot 5% van de huishoudens, en 64% van alle cliëntrelaties tot 13% van de huishoudens.

Figuur: Typering huishouden naar klantrelaties met bijbehorend aandeel van totale klantrelaties
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2021 (regelingengebruik over 2020 en inwoner op 1-1-21)

Bij de stapeling van regelingen binnen huishoudens kan worden gekeken naar de verschillende domeinen waaronder de regelingen vallen (inkomen, zorg, jeugd, werk). Als huishoudens gebruik maken van regelingen, doen zij dat meestal binnen één domein (20% van alle huishoudens). Ook twee domeinen komt regelmatig voor (9% van alle huishoudens). Er zijn nauwelijks huishoudens die gebruik maken van regelingen in drie (2%) of alle vier de domeinen (0,5%).

Kwetsbare huishoudens worden gedefinieerd als huishoudens met 5 of meer klantrelaties. In 2020 gaat om 4,5% (ruim 3.400 huishoudens); net als in 2019. Gaat het in de afgelopen jaren steeds om dezelfde groep kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties) of is sprake van doorstroming? Analyse van de samenloop van sociale regelingen tussen 2015 en 2018 laat zien dat ongeveer een derde van de van de inwoners die in 2016 in een kwetsbaar huishouden woonde, drie jaar later nog altijd deel uitmaakt van een kwetsbaar huishouden. Voor twee derde van hen geldt dat zij in de jaren na 2015 geen deel meer uitmaken van een kwetsbaar huishouden; in het huishouden zijn geen of minder dan 5 klantrelaties. Daarbij hebben inwoners uit huishoudens waarin klantrelaties zijn in verschillende subdomeinen (inkomen, werk, zorg, jeugd), minder kans om uit kwetsbaarheid te stromen.

Figuur: Inwoners in kwetsbare huishoudens; ontwikkeling 2015, 2017, 2018
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2016, 2018, 2019

Kwetsbare huishoudens worden gedefinieerd als huishoudens met 5 of meer klantrelaties (4,5% in 2020). Het aantal klantrelaties hangt sterk samen met het type huishouden. Stellen maken het minst gebruik van regelingen (16%), tegen 57% van de eenoudergezinnen. Eenoudergezinnen vallen ook op als het gaat om het aandeel kwetsbare huishoudens; 16%, tegen 2 tot 5% bij andere typen huishoudens. Van de alleenstaanden maakt 36% gebruik van gemeentelijke regelingen, bij tweeoudergezinnen is dat 27%.

Figuur: Aantal klantrelaties naar type huishouden
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2021 (regelingengebruik over 2020 en inwoner op 1-1-21)

Ook zijn er grote verschillen naar afkomst. Van huishoudens die bestaan uit leden zonder migratieachtergrond, is 3% te typeren als kwetsbaar. Van de huishoudens die bestaan uit leden met een niet-westerse migratieachtergrond is dat 8% tot 19%, afhankelijk van het herkomstland. Van de huishoudens met een westerse migratieachtergrond behoort 5% tot de kwetsbare huishoudens.

Wat betreft spreiding over de stad volgt het gebruik van sociale regelingen het sociaal economisch profiel van de bevolking. Onderstaande kaart laat de verspreiding zien van kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties). In de gehele stad gaat het om 4,5%. In Meijhorst wonen relatief de meeste kwetsbare huishoudens (12%). Daarnaast vallen Nije Veld, Hatert, Aldenhof en Neerbosch-Oost op (allen 8%). In het sociaal-economisch sterkere Nijmegen-Oost zijn juist veel wijken met een relatief laag aandeel kwetsbare huishoudens.

Figuur: Kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties) per wijk
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2021

Onderstaande figuur laat per regeling zien hoe vaak huishoudens daarnaast andere regelingen gebruiken. Er zijn grote verschillen; van de huishoudens waar jeugdhulp wordt gebruikt, maakt 58% géén gebruik van andere regelingen. Voor de oude Wmo (hulpmiddelen/dagbesteding) is dat 54%, terwijl het bij de huishoudens met nieuwe Wmo (begeleiding/beschermd wonen) om 20% gaat (van hen maakt 80% gebruik van één of meer andere regelingen). Ook huishoudens met een sociale werkvoorziening maken relatief weinig gebruik van andere regelingen (50% heeft één of meer andere regelingen). Voor alle regelingen in het inkomensdomein valt op dat veel gebruik wordt gemaakt van andere (inkomens)regelingen; 87% tot 95% van de huishoudens gebruikt één of meer andere regelingen. Tot slot vallen huishoudens in het regieteam op. Van deze huishoudens maakt 85% gebruik van andere regelingen. Dat ligt voor de hand, omdat de regieteams vaak multiprobleemhuishoudens ondersteunen.

Figuur: Gebruik van (andere) regelingen naar regeling
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2021 (regelingengebruik over 2020 van inwoners op 1-1-21)